Դեկտեմբերի 20-ին Եվրոպական միության ֆինանսավորմամբ իրականացվող «Աղքատության նվազեցում համայնքներում. կիրառական մոտեցումներ» ծրագրի շրջանակում Երևանում՝ «Հրանտ Մաթեւոսյան» մշակութային կենտրոնում, բացվեց «Բազմաչափ աղքատություն. թվեր, համայնքներ, պատկերներ» տվյալների ցուցահանդեսը։
Ցուցահանդեսի այցելուները հնարավորություն ունեցան հանրամատչելի և ինտերակտիվ ձևաչափով՝ մեծադիր պաստառների, անիմացված տեսաշարքերի, ինտերակտիվ քարտեզի միջոցով ծանոթանալ աղքատության և սոցիալական ծառայությունների վերաբերյալ Տավուշի, Լոռու և Շիրակի մարզերում համայնքային մակարդակում իրականացված հետազոտությունների արդյունքներին ու մեթոդաբանությանը, ծրագիրն իրականացնող կազմակերպությունների ներկայացուցիչների հետ քնարկել իրենց հետաքրքրող հարցերը։
Մինչ այդ, դեկտեմբերի 9-ից 17-ի ընթացքում ցուցահանդեսը շրջել է Տավուշի, Լոռու, Շիրակի մարզկենտրոններում, որտեղ տեղի են ունեցել նաև համայնքային մակարդակում բազմաչափ աղքատության հետ կապված խնդիրների վերաբերյալ հանրային քննարկումներ մարզերի քաղհասարակության, միասնական սոցիալական ծառայությունների, մարզային և համայնքային կառավարման մարմինների, կրթական, առողջապահական հաստատությունների ներկայացուցիչների մասնակցությամբ՝ նպատակ ունենալով հղկել հետազոտություններով դուրս բերված առաջարկությունները և գաղափարներ հավաքագրել շահերի պաշտպանության գործողություններին ընդառաջ:
Ցուցահանդեսը բաց կլինի նաև դեկտեմբերի 21-ին և 22-ին։
Ստորեւ ներկայացված են որոշ ցուցանիշներ հետազոտություններից։
Բազմաչափ աղքատությունը Հայաստանում. Լոռու, Շիրակի և Տավուշի մարզերի համայնքային մակարդակում իրականացված հետազոտություն (հետազոտությունն իրականացրել է ՀՌԿԿ-Հայաստանը)
Տավուշ
- Տավուշի քաղաքային և գյուղական համայնքների տնային տնտեսությունների (ՏՏ) շուրջ 64, իսկ Իջևանի տնային տնտեսությունների շուրջ 5 տոկոսըիրենց չեն կարող թույլ տալ օրը մեջ հավով, մսով, ձկով կամ համարժեք բուսակերային կերակուր ուտել։
- Մեկշաբաթյա տարեկան արձակուրդիմեկնել իրենց թույլ տալ կարող է մարզի գյուղական տնային տնտեսությունների միայն շուրջ 14, քաղաքային ՏՏ-ների շուրջ 18, Իջևանի ՏՏ-ների շուրջ 15 տոկոսը։
- Տավուշում ավելի բարձր է նաև դրամական փոխանցումներից կախվածությունը։
- Տավուշի գյուղական ՏՏ-ների շուրջ 24 տոկոսըզրկանք կրող է տրանսպորտի հասանելիության առումով, ավելի քան 49 տոկոսը՝ աշխատաշուկայում մասնակցության առումով, առողջապահական ծառայությունների հասանելիության առումով՝ գյուղական ՏՏ-ների ավելի քան 37 տոկոսը։
- Միաժամանակ, լավ կրթություն ապահովելուհնարավորության բացակայությունը որպես հիմնական խնդիր է նշել մարզի գյուղական համայնքների բնակչության 5, քաղաքայինի՝ շուրջ 48, Իսկ Իջևանի բնակչության ավելի քան 37 տոկոսը։
Լոռի
- Լոռու գյուղական տնային տնտեսությունների ավելի քան 71, Վանաձորի ՏՏ-ների 72, իսկ Սպիտակի ՏՏ-ների շուրջ 84 տոկոսն իրենց չեն կարող թույլ տալ օրը մեջ հավով, մսով, ձկով կամ համարժեք բուսակերային կերակուր ուտել: Սպիտակի ցուցանիշն ամենաբարձրն է երեք մարզերում։
- Ամսական պահանջվող նվազագույն ծախսերը հոգալու համար ընդհանուր եկամուտը մեծ դժվարությամբ է բավարարում Վանաձորի տնային տնտեսությունների շուրջ 50, Լոռու գյուղերի՝ 60.6, իսկ Սպիտակի շուրջ 69 տոկոսին։
Շիրակ
- Թեպետ մարզային կտրվածքով Շիրակի և Լոռու մարզերում բազմաչափ աղքատության ինդեքսը (ԲԱԻ)* գրեթե նույնն է՝ շուրջ 16 տոկոս (Տավուշում՝ 17.6%), ըստ համայնքների դիտարկելու դեպքում պարզ է դառնում, որ Շիրակի գյուղական համայնքներում ԲԱԻ-ն ամենաբարձրն է երեք մարզերում՝ շուրջ 24 տոկոս։
- «Ձեր տնային տնտեսության ընդհանուր եկամուտը բավարարո՞ւմ է ամսական պահանջվող նվազագույն ծախսերը հոգալու համար» հարցին «մեծ դժվարությամբ» պատասխանել է Շիրակի գյուղական համայնքների տնային տնտեսությունների (ՏՏ) 62.7 տոկոսը. այս ցուցանիշը երկրորդ ամենաբարձրն է՝ Սպիտակից հետո (68.3%)
- Շիրակի գյուղական ՏՏ-ների շրջանում ամենամեծ զրկվածությունը (37.6%) արձանագրվել է հանրային ծառայությունների որակի մասով (ջրամատակարարում, ջրահեռացում, աղբահանություն, էլեկտրամատակարարում և այլն):
* ԲԱԻ-ի չափման համար ներառվել են հինգ չափականություններ (որոնցից յուրաքանչյուրն ունի իր ցուցանիշները)՝ հիմնական կարիքներ, բնակարանային պայմաններ, կրթություն, աշխատանք, առողջապահություն։
Բյուջետային քաղաքականություններ և բնակչության բարեկեցություն. Շիրակ, Լոռի, Տավուշ (տնային տնտեսությունների վիճակագրական հետազոտությունն իրականացրել է Տնտեսական զարգացման և հետազոտությունների կենտրոնը)
Միգրացիա
- Երեք մազերի ՏՏ-ների 21.2 տոկոսը միգրանտ ունի։ 31-45 տարեկաները արտաքին միգրանտների ամենամեծ բաժինն են կազմում բոլոր 3 մարզերում։
- Բոլոր մարզերում թե արտաքին, թե ներքին միգրանտների մեծամասնությունը տղամարդիկ են՝ արտաքինի դեպքում միջինում 88 տոկոս, ներքին դեպքում՝ շուրջ 77։
- Ներքին միգրացիայի դեպքում կանանց մասնաբաժինը համեմատաբար մեծ է Լոռու մարզում՝ 44.4 տոկոս։
Զբաղվածություն
- Լոռիում և Տավուշում գործազրկության մակարդակը հավասար է՝ 27.1 տոկոս, Շիրակում 24.7 տոկոս է։ Բոլոր երեք մարզերում միջնակարգ կրթություն ունեցողները (56.4 տոկոս), 31-45 տարեկանները (39.3 տոկոս) և կանայք (շուրջ 76 տոկոս) կազմում են գործազուրկների գերակշիռ մասը։
- Լոռիում և Շիրակում սեփական գյուղացիական տնտեսությունում զբաղվածները կազմում են ամենամեծ տոկոսը՝ 41 և 38.5 տոկոս համապատասխանաբար։ Տավուշում ամենամեծ տոկոսը կազմում են պետական/համայնքային հիմնարկներում աշխատողները՝ 33.8 տոկոս, իսկ սեփական գյուղացիական տնտեսությունում զբաղվածները երկրորդ տեղում են՝ 27.7 տոկոս։
Եկամուտներ և բարեկեցություն
- Մեկ շնչի հաշվով եկամուտների առումով ամենամեծ մասնաբաժինը բոլոր մարզերում մինչև 45 հազար դրամ վաստակողներինն է. Ամենաբարձր ցուցանիշը Լոռիում է՝ 56.5 տոկոս։
- 2020-ի համեմատ 2021-ին բոլոր մարզերում ավելի քիչ ՏՏ-ներ են իրենց աղքատ համարել, և ավելի քիչ ՏՏ-ներ՝ ոչ աղքատ։
- Բոլոր երեք մարզերում եկամուտների և պարտքերի փոփոխություն ունեցած ՏՏ-ների թվում զգալիորեն ավելի մեծ է եկամուտների նվազում ունեցողների մասնաբաժինը (31.1 տոկոս ընդդեմ 8.4 տոկոսի), ավելի փոքր՝ պարտքերի նվազում ունեցողներինը (18.8 տոկոս ընդդեմ 30.1 տոկոսի)։
Սոցիալական քաղաքականություն և ծառայությունների հասանելիություն
- Բժշկական ծառայությունները լիովին հասանելի է գնահատել Լոռու ՏՏ-ների 23.2, Տավուշի՝ շուրջ 24, Շիրակի՝ 10 տոկոսը։
- Երիտասարդների զբաղվածության հնարավորությունները լիովին հասանելի է համարել Լոռու ՏՏ-ների 7 տոկոսը, Շիրակի՝ 10 տոկոսը։
- Փողոցային լուսավորության և աղբի ժամանակին հեռացման առումով ամենավատ գնահատականը Շիրակի մարզում է՝ լիովին հասանելի են համարել համապատասխանաբար շուրջ 43 և 49 տոկոսը։
- Այգիների հասանելիության առումով նույնպես ամենացածր գնահատականը տվել են Շիրակի մարզի ՏՏ-ները՝ լիովին հասանելի է համարել միայն 17.6 տոկոսը։
Բարեփոխումների կարիք
- Լրացուցիչ աշխատատեղերի և աշխատանքային հնարավորությունների ստեղծումը բոլոր երեք մարզերում համարվել է բարեփոխման ամենամեծ կարիք՝ շուրջ 86 տոկոս։
- Համայնքի երեխաներին աջակցության և դաստիարակության բարելավան առումով ամենաշատ նշված պայման է այգիների և պուրակների, խաղահրապարակների առկայությունը/ստեղծումը՝ 60.3 տոկոս։
Տվյալների ցուցահանդեսի բոլոր նյութերին կարելի է ծանոթանալ ԱՅՍՏԵՂ։
«Աղքատության նվազեցում համայնքներում. կիրառական մոտեցումներ» ծրագիրն իրականացվում է «Հրանտ Մաթևոսյան» հիմնադրամի, Հետազոտական ռեսուրսների կովկասյան կենտրոն-Հայաստան հիմնադրամի (CRRC-Armenia), Եվրասիա համագործակցություն հիմնադրամի (EPF) և Տնտեսական զարգացման և հետազոտությունների կենտրոնի (EDRC) կողմից՝ Եվրոպական միության ֆինանսավորմամբ։ Ծրագրիմիջոցով փորձ է արվում որոշարկել աղքատության բազմաչափ դրսևորումները՝ նպաստելով տեղական ինքնակառավարման մարմինների և համայնքային կազմակերպությունների՝ աղքատությունը հասցեագրելու կարողությունների զարգացմանը:
